De glijdende schaal van de ‘vrijheid’

Vrijheid, rechten en plichten, spreek je in een democratie met elkaar af.
Sommigen hebben daar een ander beeld bij, de mei herdenking (2021) werd aangegrepen om een vergelijking te maken met de maatregelen ter bestrijding van Covid-19.
Er is sprake van een glijdende vrijheidsschaal. Er zijn inmiddels een aantal stadia te onderscheiden.

Stadium 1:   ‘mijn vrijheid stopt waar die van de ander begint’

De inperking van persoonlijke vrijheid in het klassiek liberalisme maakte het samenleven binnen een sociaal contract mogelijk. Dat wil zeggen, respect hebben voor de ander, zo mogelijk vastgelegd in wetten. Door opvoeding, opleiding en omgevingsfactoren weet iedereen instinctief wel waar zijn eigen vrijheidsgrens ligt.
Zonder dit respect voor de ander hadden de zuilensamenleving en de sociaaldemocratie uit de vorige eeuw niet kunnen functioneren en was er geen verzorgingsstaat geweest.

 

Stadium 2:   ‘de ander moet maar aangeven tot hoever ik kan gaan’

Met de val van de Berlijnse Muur in 1989 neemt het neoliberalisme een aanvang. Het credo is een terugtredende overheid, de vrije markt, privatisering, zelfregulering en een vrije rol van het geld. Het bracht een enorme welvaart te weeg.
In een betrekkelijk kort tijdsbestek verandert ook de psyche van de mens, solidariteit gaat over in individualisme. Het kan, er hoeft niet meer te worden gezorgd voor ouders of grootouders die als erfenis van de inmiddels verfoeide sociaaldemocratie zichzelf kunnen redden. Het wordt ieder voor zich, de neoliberale mens ontstaat, de stereo gaat op standje max, de buurt moet maar zeggen of het te hard is, het wordt vaker de middelvinger in het verkeer. Bedenk zelf maar wat voorbeelden.

 

Stadum 3:   ‘de ander bestaat nog wel, maar wordt uitgesloten’

Niet iedereen kan de snelle veranderingen bijhouden. De buurtsuper en de gulden verdwijnen, er is een tsunami van asielzoekers en via de social media wordt de fabeltjes-fuik in stelling gebracht. Velen weten het niet meer en dat zie je terug bij verkiezingen, tot 70% is zwevend. Henk en Ingrid krijgen het gevoel dat ze niet evenredig van de welvaart profiteren. Daarentegen ‘anderen’ wel en die doen dat ‘ook nog eens van mijn centen.’ Het neoliberale ‘ieder voor zich’ verenigt zich in de psyche van ‘zij wel’ en ‘wij het volk niet’.
Vervolgens treedt het zondebokmechanisme volop in werking. Wel zo handig, als de schuld bij een ander ligt, hoef je niet zelf te argumenteren of oplossingen aan te dragen. Met het populistische ‘minder minder’ en ‘de grenzen dicht’ krijgt ‘vrijheid’ een nieuwe dimensie, uitsluiting van Marokkanen, asielzoekers. Maar ook andersdenkende leraren, die moeten via meldpunten worden aangegeven.

 

Stadium 4:    ‘de ander bestaat niet meer . . .’

Het populisme lijkt een tussenstation in de glijdende vrijheidsschaal op weg naar de wappie-bubbel. Als mondkapjes en een avondklok de wappie-vrijheid in de weg zitten, wordt iedereen, de pers, de wetenschap, de democratie, de overheid als vijand gezien, uitsluitend de eigen waarheid telt, al het andere is een complot. Er wordt zelfs niet eens meer gerefereerd aan de ‘ander’, de echte slachtoffers van de pandemie. Laat staan dat er ook maar iets van rekening wordt gehouden met de druk op de zorg, of wat en wie dan ook. Het woord ’empathie’ lijkt geschrapt uit de woordenlijst.
Het begrip ‘vrijheid’ wordt gekaapt en krijgt een nieuwe betekenis.

=
Terug naar de homepage