De ‘zin van het leven’, we moeten het er hoog nodig over hebben. En dan bedoel ik niet mijn of jouw leven met een scala aan persoonlijke wensen, nee, dat is subjectief. Ik wil het hebben over de objectieve betekenis, namelijk de ‘zin van ons bestaan’.
Voor een beter begrip moeten we even terug, we moeten beseffen dat de mens een evolutionair voortbrengsel is. Goed om te weten is dat evolutie geen doel heeft of kent. Daar is men het wel over eens. Een ‘doel’ zou een ‘eindig’ proces inhouden en dat is niet het geval bij evolutionaire processen, die zijn continue en ongestructureerd, er is geen plan. Evolutionaire processen worden aangejaagd door een wil om te leven, aan te duiden als de ‘survival of the fittest’. Dat wil zeggen het in de tijd aanpassen aan de natuurlijke omstandigheden.
Goed, evolutie heeft dan weliswaar geen einddoel, maar door de levensdrang zijn evolutionaire processen wèl doelgericht. En je kunt zeggen dat er zelfs sprake is van een tweeledige doelgerichtheid. Enerzijds is dat het dagelijks overleven van het organisme, zeg maar het veiligstellen van de eerstvolgende maaltijd, anderzijds is het voortbestaan van de soort, in ons geval is dat de mensheid, in het geding. Dit overleven en voortbestaan zijn complementair aan elkaar, het is het wezen van evolutionaire processen. Als de balans verstoord raakt, kan uiteindelijk het voortbestaan in gevaar komen.
De homo Sapiens onderging ooit de mutatie van een geheugen en kan met deze verworven eigenschap zijn eigen toekomst bepalen. Dat leidde in de relatief korte periode van de menselijke geschiedenis tot onze huidige neoliberale context. Het bracht welvaart (overigens niet voor allen), maar inmiddels stapelen de nadelen zich op. Probleem is de focus op het kortetermijndenken, het consumentisme. We zijn inmiddels op het punt aangekomen dat voor de mensheid de continuïteit, het voortbestaan niet meer geheel zeker is. Individueel belang valt niet samen met een algemeen belang, het conflicteert en de balans is al behoorlijk verstoord. De massaliteit van het ongebreideld consumeren, zeg maar het individueel overleven, heeft desastreuze gevolgen voor het voortbestaan, de aarde raakt uitgeput, de menselijke leefomgeving komt in gevaar.
Is de mens eigenlijk wel in staat het tij te doen keren? Al was het maar in het belang van onze kinderen en kleinkinderen.
De mens onderging ooit de mutatie van het geheugen en kan rationeel denken. Ligt daarmee ook de verantwoordelijkheid voor het voortbestaan van de mensheid bij de individuele mens?
Oktober 2022
=
N.B.
Het thema overleven en voortbestaan is onderwerp in mijn boek ‘De Evolutionaire Stempel’. Voor het afbouwen van het neoliberalisme en overgaan naar een circulaire economie is draagvlak noodzakelijk. Vandaar mijn pleidooi voor ‘Burgerschap’.
