Uit ‘De Evolutionaire Stempel’.
– Laatste hoofdstuk 8: ‘Het vierde intellectuele omslagmoment’
– Samenvatting van de paragraaf: ‘Bewustwording’
Er worden in de menselijke geschiedenis een drietal Intellectuele Omslagmomenten herkend.
Eerste omslagmoment: de Landbouwrevolutie, introductie van bezit en ontstaan grotere samenlevingen.
Tweede omslagmoment: Monotheïstische religies, regelgeving, saamhorigheid, belofte van een eeuwig leven.
Derde omslagmoment: De Verlichting, ontstaan liberalisme, democratie en focus op het individu.
Een Vierde Intellectueel Omslagmoment is noodzakelijk: accentverlegging van consumentisme naar een gezamenlijke voortbestaan.
Maar dan moet wel aan voorwaarden worden voldaan: Bewustwording, Samenwerking, Circulaire economie, Democratie, Burgerschap.
Bewustwording
Om het menselijk voortbestaan zeker te stellen is een nieuwe zingeving noodzakelijk, en dit opkomende zonnetje aan de horizon hoeft slechts één enkel criterium te bevatten: alles wat wij doen, alle besluitvorming moet ten dienste staan van het voortbestaan. Het mag in ieder geval op zijn minst daarmee niet strijdig zijn; en dat alles uiteraard onder de voorwaarde van solidariteit. Dat wil zeggen dat niemand op deze wereld mag worden uitgesloten, het sociaal darwinisme mag geen kans krijgen.
Een dergelijke herbezinning op het voortbestaan zal niet spontaan verlopen. Gelukkig wijst de geschiedenis uit dat we optimistisch mogen zijn. Het menselijke rationele brein blijkt goed in staat om na zowel een periode van voorspoed als van rampspoed tot nieuwe impulsen te komen. De Renaissance ontstond in een periode van welvaart in Noord- Italië. In Nederland vond de Verlichting plaats ten tijde van de Gouden Eeuw. In de welvaartssprong van de Industriële Revolutie ontstond ruimte voor het liberalisme en democratische stelsels. Na de Tweede Wereldoorlog lag de focus op samenwerking.
De tijd is nu meer dan rijp, want ons neoliberale systeem bevindt zich in de eindfase. Daar komt bij dat de recente Russische inval in Oekraïne ons niet alleen de wereldwijde afhankelijkheid van fossiele brandstoffen doet beseffen, maar ook het gevaar van ondemocratische regimes.
Terug naar De Evolutionaire Stempel
Terug naar de Homepage