Uit ‘INZICHT’ Hoofdstuk 4.
4. Tijd en Covid-19
Eén van mijn favoriete nummers van Pink Floyd is ‘Time’. Kenners begrijpen wat ik bedoel. Op het grote videoscherm komen de roterende klokken al luidende naar je toe en dan klinkt de begintune van Roger Waters op de bas, tikke-tokke tikke-tokke, het zijn de seconden die wegtikken.
In de huidige neoliberale context wordt tijd uitgedrukt in geld. ‘Time is money’. Een dag wordt in segmenten opgesplitst en binnen dat specifieke tijdsframe moet het gebeuren. Alles kan efficiënter, een handeling moet in 2 uur gedaan worden in plaats van 3 uur.
Vaak hoor ik mensen zeggen dat de tijd steeds sneller gaat. In absolute zin kan dat natuurlijk niet, maar voor het gevoel wel. Dat heeft te maken met ervaringstijd en dat hangt dan weer af van leeftijd. Een moeder, 24 jaar oud, zegt tegen haar zoontje van zes: ‘nog even wachten, over een uurtje krijg je dat snoepje’. Het kind kan die tijdsspanne maar moeizaam overzien. De moeder is 4x ouder, voor het kind duurt dat uurtje dan ook 4x langer. Tijd is voor een mens gerelateerd van de doorgemaakte en ervaren levensduur. Je zou kunnen zeggen dat dit de ‘relativitijdstheorie’ is.
In het boek ‘Stil de Tijd’ vind ik een mooie aanvullende uiteenzetting. Volgens filosofe Joke Hermsen is er inderdaad zoiets als een kloktijd. Het zijn de neoliberale uren en minuten die in geld kunnen worden uitgedrukt. Deze absolute en afgemeten kloktijd vinden we terug bij de Griekse God Chronos. De chronometer is naar hem genoemd.
Er is ook een andere Griekse godheid, de vriendelijke variant, genaamd Kairos. Bij hem gaat het om een zinvolle invulling van de ‘tijd’. Bijvoorbeeld door helder na te denken, de tijd nemen voor creativiteit, inspiratie, bezieling, tevredenheid of geluk. Deze Chronos-tijd versus Kairos-tijd wordt treffend weergegeven in een zeer toepasselijk spreekwoord en het is ook de lijfspreuk van mijn schoonmoeder: ‘geen jaren toevoegen aan mijn leven, maar leven toevoegen aan mijn jaren.’
Ik maak een sprongetje en bevind me midden in de actualiteit van de corona pandemie in 2020. De scholen gaan dicht, het sociale leven komt nagenoeg tot stilstand. Er ontstaat een discussie, de jeugd zou door al die beperkingen een heel jaar verliezen en dus zwaar tekort komen. Dat is zeker zo, in ieder geval een jaar in de absolute zin van Chronos, maar hoe zit het met Kairos, de ervaringstijd?
Mijn jeugdervaringen, ik ben van 1949, zijn met weinig fantasie te vergelijken met de door de overheid ingevoerde beperkingen gedurende de corona lockdown in 2021. Zonder geld, want dat hadden we niet, was er destijds niks. Er bestond nog geen vrijetijdseconomie, zeker niet voor jeugdigen. Bij gebrek aan een fiets was mobiliteit ook al beperkt en vakanties ho maar. Daarenboven werden veel kinderen sowieso al beknot door de kerk, want op zondag moest je binnenblijven. Je wist niet beter, heerlijke jeugd gehad, dat wel.
De oproep ‘we moeten in deze lockdown wat doen voor de jongeren’ begrijp ik, maar dat is dan wel in een tijd dat niet alleen alles mag, maar ook alles kan. Als een kind vanwege een pandemie moet binnenblijven, zou de psyche dat helemaal niet aankunnen. Bij een kind dat voortdurend wordt weggehouden van falen en werd gedompeld in welvaart, komt in het referentiekader de term ‘tegenslag’ niet meer voor.
Weer even terug naar de ervaringsleeftijd van de moeder en het vierjarige kind. Ter vergelijking, ik ben 70-plusser en voor mij is een enkel lockdownjaar 1/70e deel van mijn levenservaring, althans, volgens Chronos. Ik kan dat wel aan, één jaartje is eigenlijk peanuts. Voor een kind van 10 is dat geheel andere koek, een lockdownjaar is gelijk al 10% inleveren op zijn totale leven, dat is nogal wat.
Maar je kunt ‘tijd’ ook van de Kairos kant bekijken, de invulling van ervaringen. Kinderen hebben nog een heel leven voor zich, de gemiddelde leeftijd is tegenwoordig ca 80 jaar, zij hebben dus nog zo’n 70 jaar te gaan!
Voor mij ligt dat anders, ik heb nog maar 10 jaar om bij leven en welzijn allerlei leuke dingen te doen. Daarvan moet ik nu een lockdownjaar van inleveren. Oeps! Maar dat is 10% van de rest van mijn leven! Gaan we ook wat voor de ouderen doen?
Als je meer wilt weten, ga naar mijn boek INZICHT 0.2
Terug naar Home / Blogs