Uit INZICHT – Hoofdstuk 26
26. Politiek rechts en links
Wat is nu echt het verschil tussen politiek rechts en politiek links? In discussies kom ik nauwelijks inhoudelijke argumentatie tegen, wel heel veel gebruiksgemak, waarbij via een vage beeldvorming de ander in een vijandig hokje wordt geduwd. Handig, de eigen positie is direct afgebakend en de ander moet zich maar verdedigen. En bij tegengas wordt het dan gepareerd met ‘framen’. Als vanuit de eigen fabeltjes-fuik-bubbel niet meer naar de ander wordt geluisterd, is polarisatie een feit.
Hoe zit het nu echt met dat rechts en links?
Waar komt de duiding vandaan? De naslagwerken zijn eensgezind over de oorsprong, die ligt bij de naweeën van de Franse Revolutie. In het nieuwe parlement stonden de aanhangers vòòr het behoud van de oude machtsverhoudingen ter rechterzijde, de tegenstanders stonden aan de andere kant, links dus. Sindsdien staat politiek rechts voor het in stand houden van de machtsverhoudingen, links wil verandering. Waarvan akte. Links wil dus verandering, maar van wat? Om dat te duiden, moeten we opnieuw terug in de geschiedenis, dit keer naar de Industriële Revolutie zo halverwege de 19e eeuw. Een voortdenderend kapitalisme leidt tot een alsmaar groter wordende ongelijkheid. De ‘kapitalisten’ zijn aardig op weg om de eigen hand te overspelen. Dat wekt weerstand op. In 1867 publiceert Karl Marx zijn boek ’Das Kapital’. De ondertitel laat zien waar links in feite voor staat: een ’Kritik der politischen Ökonomie’. Met andere woorden, links is een protest op losgeslagen ‘rechtse’ vrijheden. In tegenstelling tot wat men vaak denkt en niet onbelangrijk om goed te beseffen, links is géén afzonderlijk ontwikkelde ideologie of stroming, maar een reactie op rechts.
De marxistische zienswijze voorspelde dat voortgaande rechtse vrijheid uiteindelijk in een gewelddadige omwenteling zou eindigen. Dat gebeurde niet in ons werelddeel, gelukkig maar. Door af te zien van een bloedige revolutie, konden arbeidersbewegingen deelnemen aan het democratisch proces. Dat zijn de huidige linkse sociaaldemocratische partijen in ons parlement en die mogen in geen geval worden geassocieerd met het revolutionaire socialisme of zelfs het communisme. Onwetenden refereren nogal eens aan dit schrikbeeld. Het ‘democratisch’ links haalt slechts de scherpe kantjes af van een voortdenderend kapitalisme. Niks meer, niks minder.
Rechts appelleert aan het liberalisme en daarmee aan de individuele verantwoordelijkheid en daar is uiteraard niets mis mee. Autonomie en vrijheid van het individu staan daarbij centraal, elke betutteling is uit den boze. Een verlangen naar vrijheid werd evolutionair aan de mens meegegeven en om die reden is een rechtse politiek gevoelsmatig ook aantrekkelijk. In het liberalisme gaat het dan ook om een gezamenlijke vrijheid van allen ten aanzien van godsdienst, meningsuiting, persvrijheid en de mogelijkheid van vereniging en vergadering. Op dit punt wordt vaak een denkfout gemaakt als het gaat over ‘mijn’ vrijheid. Want dat betekent automatisch een inperking van de vrijheden van de ander. Een dergelijk sociaal darwinisme gaat schuren, want in moderne samenlevingen zijn mensen in toenemende mate afhankelijk van elkaar. En als je terugkijkt in de geschiedenis, dan blijkt telkens weer dat solidariteit en samenwerking steeds doeltreffende antwoorden waren op de ongestructureerde evolutie.
Op Twitter/X staan enkele treffende algemene uitspraken:
‘Rechts is gericht op eigen belang, links is gericht op het algemeen belang.’
‘Rechts is de gedachte dat wij het goed hebben, links is weten dat er miljoenen mensen sterven door honger en armoede.’
‘Rechts is gericht op nu, links is gericht op dan.’
Vooral die laatste uitspraak intrigeert, wat zou op den duur gunstiger zijn voor het voortbestaan van de mensheid? Politiek links of -rechts?
=
Als je meer wilt weten, ga naar mijn boek INZICHT 0.2
Terug naar Home / Blogs