Uit INZICHT – Hoofdstuk 31
De zin van ons leven
Enige tijd geleden deed de Volkskrant een oproep aan de lezers, schrijf een interview met jezelf over ‘de zin van ons leven’. Dat zou dan eventueel geplaatst kunnen worden. De deadline was te kort, hieronder toch mijn verhaal.
De Volkskrant vermeldt over de reeds ingezonden stukken nog het volgende:
“Jules Deelder wint het van de catechismus, of anders gezegd: ‘De zin van het leven ben je zelf’ verslaat ‘We zijn op aarde om God te dienen’. Ruim vierhonderd lezers reageerden op de oproep: schrijf in 1.500 woorden een interview met jezelf, beginnend met de vraag: ‘Wat is de zin van ons leven?’
Om het antwoord à la Deelder vooral dicht bij jezelf te zoeken, spreekt duidelijk aan in een ontkerkelijkt Nederland, dat blijkt uit de inzendingen. In elk geval is dat standpunt aanzienlijk populairder dan de catechismus, al werd die meer geciteerd. Velen zijn voor zingeving op een spiritueel pad terechtgekomen; onthechting, voorbijgaan aan het ego en materiële waarden vormen nu de sleutelbegrippen.”
Ik kon het niet nalaten, bij deze mijn interview met mezelf.
Wat is de zin van ons leven?
(Badhoevedorp) We zijn op bezoek bij Ybo van den Beukel (1949) auteur van twee boeken, ’Inzicht’ en ‘De Evolutionaire Stempel’. In beide boeken staat ook iets over ‘zingeving’, u zegt dat de vraag naar de ‘zin van ons leven’ geen goede vraag is. Hoe zit dat?
Voor ik daar iets over zeg, eerst een verzoek om elkaar te tutoyeren, dat vind ik wel zo gemakkelijk. Dank je.
Ik wil beginnen met een voorbeeldje. Een tijdje terug zei onze kleinzoon van 10: ‘Opa ik heb medelijden met je, in jouw tijd had je nog geen iPad.’ Ik moest even nadenken: ‘beste jongen, dat is waar, maar dat heeft wel het voordeel dat ik tenminste weet hoe het is om zonder een iPad te leven.’
Dit voorval weerspiegelt zo ongeveer mijn generatie, zeg maar de ‘OK’ boomers. Ik ben 4 jaar na de oorlog geboren en heb nog iets van een ‘relatieve armoede’ meegemaakt. We kwamen weliswaar nooit iets te kort, het hield ook weer niet over. In mijn leven ging het wel steeds beter. Ook nu anno 2020 is er ten aanzien van welvaart niets te klagen. En vooral, we leven al 75 jaar in vrede, iets wat velen zijn vergeten. En bovenal, ik ben gezond. Ik ben me dan ook zeer bewust van mijn unieke positie in deze tijd in dit deel van de wereld. Het bepaalt hoe ik denk, bijvoorbeeld over de zin van mìjn leven. Of met ietwat andere woorden, haha, ik heb er wel zin in. Met een knipoog wil ik de klagers van het populisme nu gelijk al het volgende meegeven: ga voor jezelf eerst maar eens na waar jij staat in de menselijke geschiedenis en tel je zegeningen. Daarna mag je wat mij betreft oordelen en veroordelen. Maar dan wel graag met argumenten.
Iets van een historisch besef is noodzakelijk, maar hoe zit het nu met de ‘zin van ons leven’?
De Volkskrant zag een onderscheid tussen de zingeving á la Deelder en de catechismus. Echter, beide opvattingen zijn subjectief, namelijk datgene wat men persoonlijk denkt of voelt. Sterker, ik las dat de winnaar zelfs nog een stapje verder ging door te stellen dat de zin van het leven niet objectief zou zijn vast te stellen. Eerlijk gezegd, dat lijkt mij een misvatting, dat zie ik toch echt anders.
Misvatting?
Nou, misschien iets te cru gesteld, laat ik het nuanceren. Ik moet het uitleggen vanuit een historisch perspectief, heel veel verder terug dan de iPad uit het voorbeeld. De mens is een evolutionair voortbrengsel en dat heeft invloed op wie en wat de mens is, dus ook op diens denken en handelen. Nog steeds.
Dit is mijn punt. Evolutionaire processen dienen een tweeledig doel, namelijk ‘overleven’ en ‘voortbestaan’. Het eerste, het ‘overleven’ heeft betrekking op het individu, de dagelijkse strijd om het bestaan. Het tweede doel is ‘voortleven’, dat is het voortbestaan van de soort, van de mensheid, de context van alle individuen opgeteld. Hou dat maar even vast.
Is er dan 2x een zin van ons leven?
Haha, je zou bijna zeggen van wel. Bij het eerste, het ‘overleven’ draait het om het individu, de zin daarvan kun je als het ware per persoon en dus op ontelbare manieren subjectief invullen. Dat is de range á la Deelder, die wereldreis, die nieuwe keuken, gezondheid, aardig zijn tegen de buurman, je stempel drukken, onthechting. Maar ook een beetje de catechismus, persoonlijke gedragsregels als voorbereiding op het hiernamaals. Het zijn allebei persoonlijk invullingen en die zijn subjectief, niet objectief.
Daar is toch niets mis mee?
Nee hoor, Maar ik ben nog niet klaar, ik ben er bijna. Want als je de zin van ons leven beperkt tot het ‘overleven’ van het individu, dan is dat kortetermijndenken, misschien is het zelfs kortzichtig denken. Dit ‘overleven’ is ingebed in het tweede evolutionaire doel, het ‘voortbestaan’. En dat betreft dan de totale mensheid, uiteindelijk belangrijker, het is een extra dimensie.
Probleem is dat de focus te veel, of misschien wel eenzijdig gericht is op het dagelijks overleven. We hebben met zijn allen de aarde aardig omgewoeld, misschien wel misbruikt. Het heeft ons gebracht tot waar we nu zijn, maar we zijn inmiddels ook op het punt aangekomen dat de eigen leefomgeving ernstig in gevaar komt. Zal ik wat dingetjes benoemen? De zure regen, vervuilde rivieren, de plastic soep, het ozongat, de klimaatverandering, de zeespiegel, CO2, fijnstof, mest, virussen als Ebola, Sars, Covid, de lijst is eindeloos. Als je dan nog steeds zegt dat de zin van het leven de eerstvolgende vakantie is, dan klopt er toch iets niet?
Ik vrees dat je gelijk hebt, maar wat is dàn de zin van ons leven?
De mens heeft als enig organisme zoiets als een rationeel brein ontwikkeld. Een gelovige mag van mijn part ook nog zeggen dat de menselijke intelligentie van bovenaf is meegegeven, hoe dan ook, de mens kan reflecteren, analyseren en anticiperen, hij kan zijn eigen toekomst bepalen. Met de focus op ‘overleven’ heeft de mens dat ook gedaan, maar er ook een zootje van gemaakt. Ik zou zeggen, gebruik die hersenen, verruim de blik en richt die op het voortbestaan van de mensheid. Al was het maar in het belang van kinderen en kleinkinderen. Dat is wat ik bedoel met objectiviteit. De ‘zin’ van het leven kun je, nee màg je niet loskoppelen van het voortbestaan van de mensheid. Het grote probleem is dat de korte termijnvisie nog de overhand heeft, het verlangen naar het sterrenrestaurant, de eerstvolgende vakantie, dat soort zaken. En toegegeven, het is geen sinecure, de stap van individualiteit naar solidariteit en samenwerking betekent het vaarwel zeggen van luxe verworvenheden. Ik zou dat waarschijnlijk wel aankunnen, ik weet hoe het is om te leven zonder iPad. Gezien mijn leeftijd zit ik mijn tijd wel uit, ik ben nu nog maar toeschouwer. Ik hoop dat mijn kleinzoon dit interview ook leest.
Uw correspondent Ybo van den Beukel
Februari 2021
Als je meer wilt weten, ga naar mijn boek 0.2 INZICHT
Terug naar Home / Blogs