Uit INZICHT Hoofdstuk 15.
15. De sluier van onwetendheid
John Rawls wordt beschouwd als een invloedrijk politiek filosoof. In zijn boek ‘A Theory of Justice’ (1971) stelt Rawls dat ieder mens vanuit zijn eigen positie steeds een voor hemzelf zo gunstig mogelijke keuze maakt. Dat ligt voor de hand, het hemd is immers nader dan de rok. Met dat in het achterhoofd stelt Rawls ten aanzien van politieke besluitvorming een belangrijke voorwaarde. Als persoonlijke voorkeuren van beleidsmakers worden uitgeschakeld, kunnen de voor- en nadelen in een samenleving beter worden verdeeld. Zijn oplossing is een gedachtenexperiment, een denkmodel: beleidsmakers zouden een keuze moeten maken vanachter een zogenaamde ‘veil of ignorance’, een sluier van onwetendheid. Dat wil zeggen dat zij een eigen belang tijdelijk uitschakelen en zichzelf verplaatsen in de positie van de ander. Zo op het eerste gezicht is dit een prima idee. Degene die een beslissing moet nemen, weet dan even niet wat zijn eigen positie is en wordt gedwongen uit te gaan van alle mogelijke belanghebbenden. Ten aanzien van sociale aangelegenheden is die ander man, vrouw, rijk, arm, blank, zwart, jong, oud, gehandicapt, zwerver, allochtoon, vluchteling, homofiel, opgeleid, et cetera.
Het doet enigszins denken aan de Bijbel: ‘doe een ander niet aan, wat je niet wilt dat jou wordt aangedaan’. Een soortgelijke moraal schuilt ook in de categorische imperatief van Immanuel Kant, Duits filosoof: iemand wil geld lenen en hij weet al dat hij nooit kan (of wil) terugbetalen, maar hij belooft dit wel te doen en krijgt dan ook de lening. Als iedereen een dergelijke egoïstische handelwijze heeft, beloven maar niet doen, is samenleven niet meer mogelijk: niemand kan worden vertrouwd. Kant verklaarde dit gedrag als volgt: mensen handelen uiteindelijk op de manier waarvan men zou willen dat iedereen zo zou handelen. En dat heeft te maken met empathie, het zich verplaatsen in de ander.
John Rawls begreep dat. In diens sluier-model blijkt dat de voorspelde uitkomst steeds een ‘maxi-mini’ is, namelijk het beste van de slechtst mogelijke uitkomst. Daar moeten we het dan maar mee doen.
=
Als je meer wilt weten, ga naar mijn boek 0.2 INZICHT
Terug naar Home / Blogs