Dit Kerst/Paasverhaal wordt per gelegenheid aangepast gepubliceerd.
Het gaat over de essentie van het christendom.
Goed om bij stil te staan, bij de borrel, of bij de eerste gang van het diner.
(leestijd ca 4 min)
De zondebok
In ‘De Speld’ (medium satirische publicaties) lees ik het volgende:
“Afgelopen weekeinde is het laatste bekende exemplaar van de zondebok, de Capricus peccatum, overleden. Het uitsterven van de diersoort komt onverwacht. Met het uitsterven van de zondebok is ook het grote vingerwijzen begonnen. Want wie is er verantwoordelijk voor het verdwijnen van de diersoort?
Het Wereld Natuur Fonds noemt de moslims, Greenpeace wijst naar de bankiers, terwijl Natuurmonumenten het op Brussel houdt.
Het meest waarschijnlijke scenario is dat de zondebok zijn ondergang aan zichzelf te wijten heeft.”
Voor de duidelijkheid, het woord ‘zondebok’ komt oorspronkelijk uit de Bijbel, Leviticus 16, het Oude Testament. Er worden daar in eerste instantie twee bokken genoemd. Het ene bokje wordt daadwerkelijk geofferd, met het andere gebeurt iets merkwaardigs. De priester legt zijn handen op de kop en belaadt het op die manier met de zonden van het volk. Deze ‘zondebok’ wordt de woestijn ingestuurd, een gewisse dood tegemoet.
Kan fout gaan
Het fenomeen ‘zondebok’ is inmiddels alom aanwezig, in het gezin, op school, op kantoor, op het voetbalveld, steeds betaalt een ‘onschuldige’ de prijs van de wraakzucht. Het maakt niet uit waarom, verkeerde schoenen zijn vaak al een reden voor pesterijen. Inderdaad, de ‘rol’ van zondebok komt altijd toe aan de zwakkere in de groep, die loopt de meeste kans het pispaaltje te worden.
En dat kan heel ver gaan als door angst of frustratie de spanning oploopt. Dat kennen we wel: de Joden, de Tutsi’s en onze eigentijdse Marokkanen en asielzoekers. De Franse filosoof René Girard spreekt zelfs over een ‘zondebokmechanisme’, het is een oplossing die een groep of samenleving soms nodig heeft. Het werkt als een soort van expansievat, frustraties moeten ergens heen, de zondebok reduceert spanningen.
Daar komt nog wat bij, het aanwijzen van een zondebok is handig, je bent niet zelf verantwoordelijk en dus ook niet schuldig. De ander moet het maar oplossen, zelfreflectie hoeft niet plaats te vinden.
Eenmaal geofferd, keert de rust terug. Meestal tijdelijk.
Essentie van het christendom
Het valt niet te ontkennen dat er in de geschiedenis van het christendom minder fraaie zaken zijn geweest, de kritiek daarop is te begrijpen. Echter, de essentie is steeds ‘vergeving’ en een daaropvolgende rehabilitatie, ook van de zondebok. Met kerst gedenken we de geboorte van Jezus Christus, de bekendste, zo niet de grootste zondebok aller tijden.
De Bijbel is een door mènsen geschreven boek en herbergt een viertal evangelies. En dat is precies wat onze westers-christelijke samenleving nìet star of rechtlijnig maakt, alsof er meer waarheden mogelijk zijn.
Door vergeving en rehabilitatie kan het christendom zich redelijk gemakkelijk aan te passen aan nieuwe inzichten van bijvoorbeeld Copernicus, Galileo en Charles Darwin. Dit aanpassingsvermogen leidde in de 18e eeuw tot de Verlichting met als gevolg een enorme omwenteling in ons deel van de wereld. De weg werd vrijgemaakt voor nieuwe denkwijzen en wetenschappen.
Vergeven en rehabiliteren is ook heroverwegen. Het leren van fouten is de essentie van het christendom, zie het als een unieke te koesteren erfenis!
Girard werd geboren in 1923, hij overleed op 4 november 2015. Best wel oud geworden dus.
Opmerkelijk, zijn geboortedag is 25 december, dat is ook de geboortedag van de grootste zondebok aller tijden en dàt gedenken we met kerst.
Voor wat het waard is, Girard heeft zich op latere leeftijd bekeerd tot het katholieke geloof.
Ybo van den Beukel
Terug naar Archief
Terug naar de Homepage