Dit Paasverhaal gaat over vergeving en rehabilitatie. Het is de ultieme boodschap van Jezus en moet daarom worden verteld bij zowel diens geboorte als zijn kruisiging.
Gezien de oorlog in Gaza is het goed om er heel even bij stil te staan, bijvoorbeeld bij de borrel of tijdens de brunch.
(leestijd ca 4 min)
De zondebok
In ‘De Speld’ (medium satirische publicaties) lees ik het volgende:
“Afgelopen weekeinde is het laatste bekende exemplaar van de zondebok, de Capricus peccatum, overleden. Het uitsterven van de diersoort komt onverwacht. Met het uitsterven van de zondebok is ook het grote vingerwijzen begonnen. Want wie is er verantwoordelijk voor het verdwijnen van de diersoort?
Het Wereld Natuur Fonds noemt de moslims, Greenpeace wijst naar de bankiers, terwijl Natuurmonumenten het op Brussel houdt.
Het meest waarschijnlijke scenario is dat de zondebok zijn ondergang aan zichzelf te wijten heeft.”
De aanduiding ‘zondebok’ komt uit de Bijbel, het Oude Testament, Leviticus 16. Er worden zelfs twee bokken genoemd. Het ene bokje wordt daadwerkelijk geofferd, met het andere gebeurt iets merkwaardigs. De priester legt zijn handen op de kop en belaadt het op die manier met de zonden van het volk. Deze ‘zondebok’ wordt de woestijn ingestuurd, een gewisse dood tegemoet.
Kan fout gaan
De ‘zondebok’ is inmiddels alom aanwezig, in het gezin, op school, op kantoor, op het voetbalveld. En steeds betaalt een ‘onschuldige’ de prijs van de wraakzucht. Het maakt niet uit waarom, verkeerde schoenen zijn vaak al een reden voor pesterijen. De ‘rol’ van zondebok komt altijd toe aan de zwakkere in de groep, die wordt het pispaaltje.
En dat kan heel ver gaan als door angst of frustratie de spanning oploopt. Dat weten we, de Joden, de Tutsi’s, onze eigentijdse Marokkanen en asielzoekers. De Franse filosoof René Girard spreekt zelfs over een ‘zondebokmechanisme’. Het is volgens hem een oplossing die een groep of samenleving soms nodig heeft. Het werkt als een soort van expansievat, de frustraties moeten ergens heen en een zondebok reduceert spanningen.
Daar komt nog wat bij, het aanwijzen van een zondebok is handig. Je bent niet zelf verantwoordelijk en dus ook niet schuldig. De ander moet het maar oplossen, zelfreflectie hoeft niet plaats te vinden.
En eenmaal geofferd, zal de rust terugkeren. Meestal tijdelijk.
Essentie van het christendom
De essentie van het Christendom is ‘vergeving’ en een daaropvolgende ‘rehabilitatie’. Ook van de zondebok. Met Kerst gedenken we de geboorte en mat Pasen de kruisiging van de bekendste, zo niet de grootste zondebok aller tijden, Jezus Christus.
De Bijbel is een door mènsen geschreven boek en er zijn vier evangelies opgenomen. Dat is wat onze westers-christelijke samenleving nìet star of rechtlijnig maakt, meer visies, meer waarheden zijn mogelijk.
Door vergeving en rehabilitatie kan het christendom zich aanpassen aan nieuwe inzichten van bijvoorbeeld Copernicus, Galileo en Darwin. Dit aanpassingsvermogen leidde in de 18e eeuw tot de Verlichting met als gevolg een omwenteling in het denken en doen. De weg werd vrijgemaakt voor nieuwe denkwijzen en wetenschappen.
Vergeven en rehabiliteren is ook heroverwegen. Het leren van fouten hoort dus ook bij het christendom. Het is onze te koesteren unieke erfenis!
Nawoord: Gaza
Belangrijk om te beseffen: in de drie monotheïstische godsdiensten (jodendom, christendom en islam) heeft steeds de ‘enkele’ god zijn eigen ‘uitverkoren’ volk binnen een geografisch afgegrensd grondgebied: het Beloofde Land, het Heilige Roomse Rijk en het kalifaat. Dit aardse voorportaal naar het eeuwige leven dient door de gelovigen te worden verdedigd en in voorkomend geval te worden uitgebreid. Bij een kleine aanmoediging gaan sommige fanatici al snel over tot geweld.
De geopolitieke rol van het christendom werd na de Verlichting teruggebracht tot een kerkelijk instituut binnen een staat. Dat gebeurde niet met het jodendom en de islam, zij erkennen het Nieuwe Testament niet. De politieke staat en het geloof gaan daar samen.
Het Palestina-conflict is dan ook een clash tussen twee concurrerende monotheïstische godsdiensten, het jodendom en de islam.
Ybo van den Beukel
Zie ook een eerder blog over Gaza
Terug naar de Homepage
